A Rede de denuncia e resistencia ao RDL 16/2012 (REDER), formada por diferentes ONG e asociacións profesionais médicas, documentou 388 casos de exclusión en atención sanitaria entre abril e xullo deste ano. Todos os casos son consecuencia do Real Decreto (chamado de medidas para a sustentabilidade do Sistema Nacional de Saúde) aprobado en 2012 polo Goberno de Rajoy e apoiado a día de hoxe por Ciudadanos, que estableceu diversas barreiras para o acceso aos diferentes niveis do sistema de saúde a persoas sen permiso de residencia, menores descendentes de inmigrantes, a emigrantes españois no estranxeiro e persoas con outras situacións sociolaborais atípicas.
 
Segundo destaca a Rede no seu informe A saúde nas marxes do sistema: catro anos sen cartón sanitario, entre os casos rexistrados atopábanse “tres de cancro, 4 de enfermidades cardiovasculares, 13 de diabetes, 7 de hipertensión, 8 de VIH, 4 de enfermidades dexenerativas, 6 de enfermidades potencialmente mortais ou 5 de enfermidades mentais graves”. Desde setembro de 2012, cando comezou a aplicarse o Real Decreto –cuxos efectos foron comparados cun ‘apartheid sanitario’, a Rede documentou 2.496 casos de exclusión.
 
Tal e como denunciaron repetidas veces tanto Reder como outro colectivos –caso da campaña Eu Si Sanidade Universal-, os efectos do real Decreto van máis aló da literalidade da norma, e impuxeron un clima de desinformación e desestimento de dereitos tanto entre os profesionais da sanidade como entre os usuarios. Así, unha quinta parte dos casos rexistrados por Reder son incumprimentos do propio RD, que prevé excepcións á exclusión para mulleres embarazadas e menores, así como para os casos de urxencias.
 
“Nun curto período de catro meses temos constancia de 14 casos de mulleres embarazadas (120 desde 2014), 35 casos de menores de idade (180 desde 2014) e 3 persoas solicitantes de asilo (13 desde 2014) a quen se lles negou acceso ao sistema sanitario. Igualmente, contabilizamos 20 incidencias en urxencias (299 desde 2014) que van desde a denegación de asistencia á facturación” do servizo, sinalan. Chégase ao caso de que mesmo a persoas con cartón de residencia válida denegóuselles a atención sanitaria, como é o caso de 14 persoas que obtiveron o cartón por reagrupación familiar e cuxas peticións de asistencia foron denegadas. Reder destaca a especial vulnerabilidade da maioría destes casos, en gran parte persoas de idade avanzada.
 
Segundo os responsables do informe, a falta de información proporcionada polos profesionais é o motivo dun 57% das incidencias. Reder destaca que, a pesar de que a maioría de Comunidades Autónomas mostráronse contrarias ao RD 16/2012 e mesmo aplicaron medidas dentro das súas competencias que limitan o alcance da exclusión, tan só o Concello de Madrid e a Comunitat Valenciana puxeron en marcha campañas específicas de información dirixidas aos usuarios afectados polo Real Decreto. O informe destaca ademais que, no caso de Madrid, esa iniciativa teríaa que levar o Goberno rexional de Cristina Cifuentes (PP).
 
Precisamente sobre o alcance das medidas paliativas desenvolvidas polas autonomías –coa excepción da Rioxa, Castela e León e as cidades autónomas de Ceuta e Melilla-, Reder destaca que o seu impacto é “positivo”, pero matiza que os diferentes requisitos de acceso establecidos polas Comunidades Autónomas son responsables de ata un cuarto das incidencias. Entre os requisitos sinalados por Reder atópanse a esixencia de empadroamento –especialmente o tempo mínimo de ata un ano como inscrito no padrón- ou certos certificados que se obteñen nos consulados do país de orixe e cuxo trámite é custoso e lento.
 
Reder dedica un epígrafe enteiro á situación en Melilla, cidade onde se produce “un apoxeo na exclusión”. O feito de que o Goberno desta cidade-fronteira decidise aplicar integramente o Real Decreto (e na práctica, levalo máis aló) provocou un gran número de incidencias nesta cidade cunha alta porcentaxe de poboación inmigrante e cun Centro de Estancia Temporal de Inmigrantes (CETI). 
 
Diagonal Peródico