Desde 2008, os poderes públicos abandonaron á cidadanía á súa sorte, baixo a máxima de que a poboación viviu por encima das súas posibilidades. Mentres as execucións hipotecarias, os desafiuzamentos por aluguer ou as familias que non podían pagar os recibos dos servizos básicos non paraban de aumentar, as solucións públicas dirixíanse a soster o mercado inmobiliario e financeiro. O proceso foi aínda máis cruel en Madrid, onde gran parte do escaso parque público en aluguer vendeuse a fondos voitre por parte da Comunidade Autónoma e do Concello da capital.
 
Como parte fundamental das políticas urbanas, en materia de vivenda queda moito por facer. Non só para reconducir as nefastas herdanzas recibidas da política anterior, senón para tentar transformar por completo un modelo que se demostrou caduco, inviable e socialmente inxusto. Ademais da revisión dos problemas máis perentorios -expulsión dos fogares das súas vivendas, penalización da ocupación, carestía de parque público para conseguir alternativas habitacionais dignas, acumulación de parque baleiro, condicións de habitabilidade dignas, garantía de subministracións básicas, etc.-, o obxectivo do eixo de vivenda será expor as posibles solucións, así como os grandes retos a futuro que deberán controlar as políticas municipais e autonómicas para que deixen de ser o soporte da especulación inmobiliaria, e reconduzan os seus obxectivos e propostas cara ás necesidades da cidadanía. A continuación avánzanse algunhas delas
 
Necesidade dun diagnóstico real e dunhas liñas estratéxicas en materia de vivenda
 
As medidas a implantar desde a administración local deberán partir dun contexto no que a competencia en materia de vivenda está en mans da administración autonómica e estatal e cuxo marco xurídico está ás veces lonxe de estar adaptado para afrontar os grandes retos en materia de vivenda. Con todo, a forza dos gobernos locais reside na súa capacidade de comprender o territorio que xestionan e de enxeñar solucións máis aló do marco establecido. Neste último ano, o papel do Concello reduciuse a mediar entre familias e banca, coma se en igualdade de condicións se atopasen, a defender ás entidades de crédito fronte ás manifestacións dos afectados, tomando claro partido a favor do gañador, a un intento de reforma do regulamento da EMVS que mantiña a penalización sobre os fogares que, abandonados polos poderes públicos, tentaron seguir coas súas vidas da forma máis digna posible, etc.
 
A día de hoxe segue sen existir un retrato sobre as necesidades e posibilidades existentes, nin a curto, nin a medio prazo: caracterización da demanda real existente, censo de vivendas baleiras e en mal estado, taxas ou impostos sobre o parque en mans dos bancos, revisión do estado dos contratos das vivendas vendidas pola EMVS, necesidade e posibilidade de desenvolvemento das vivendas de protección previstas no plan vixente, etc. En definitiva, é urxente:

• A construción dun diagnóstico participado, onde os afectados teñan un papel relevante, o deseño dunhas liñas estratéxicas en materia de vivenda sempre coordinadas co conxunto da política municipal: Plan vixente, servizos sociais, políticas urbanas, etc.
• A participación efectiva dos afectados dentro do diagnóstico da situación e da toma de decisións a reivindicación da función social da propiedade, recollida na Constitución
• A creación dunha oficina de garantía do dereito á vivenda
• A revisión do punto de orixe de ditas políticas que deben ter como único obxectivo resolver os problemas dos cidadáns, sobre todo dos máis vulnerables que foron tradicionalmente ignorados a retirada da penalización dos fogares que optaron pola ocupación como consecuencia do abandono dos poderes públicos
• A coordinación entre as institucións local e autonómica, tanto no rexistro de demandantes como na asignación de vivendas.

Xeración dun parque público en aluguer
 
Madrid conta cun parque de vivendas caracterizado polos seus altos prezos. Por ese motivo o esforzo dos fogares para sufragar o custo dun ben de primeira necesidade, como é a vivenda é completamente desorbitado. En Madrid, e segundo os datos da Estatística Rexistral inmobiliaria do 2º trimestre de 2014, o custo medio dun préstamo supuña un esforzo superior ao 40% dos ingresos familiares.
 
Ás carencias herdadas da etapa anterior, nunca resoltas, hai que sumar as consecuencias do estalido da burbulla. Desafiuzamentos e lanzamentos seguen sendo un feito cotián en Madrid. As alternativas habitacionais que o Concello ofrece non só son escasas senón que moitas veces redundan na precariedade dos fogares expulsados das súas vivendas: pernoctacións taxadas en hostais, vivendas con cotas de aluguer por encima dos ingresos mensuais da familia, etc. Polo tanto é urxente:
 
a creación dun parque público en aluguer xestionado desde a administración pública
 
a revisión das condicións para optar ao seu acceso, coa colaboración dos implicados, de modo que se garanta o acceso á poboación máis desfavorecida e eméndense todos os requisitos que se demostraron como barreiras para parte da poboación: residencia no municipio, empadroamento, existencia de vivenda anterior, etc.
 
O compromiso de reacollida das familiar dentro da súa contorna social, de modo que as situacións traumáticas de perda de vivenda se minimicen na medida do posible
 
A paralización dos desaloxos, sexa cal for a súa orixe, mentres non exista alternativa de vivenda digna e duradeira
 
Vivendas baleiras
 
Segundo o Censo de poboación e vivendas de 2011, o municipio de Madrid contaba con 153.100 vivendas baleiras, (10% do parque total existente). O volume de vivendas sen uso é moi similar ao incremento entre 2001 e 2011 (152.026). Devandito parque contaría con capacidade para 367.428 novos habitantes, o que supón un incremento do 12% respecto da poboación de 2011. O 40% do parque vacante concéntrase en cinco distritos: Centro, Salamanca, Carabanchel, Latina e Puente de Vallecas. En 9 dos 21 distritos, o parque baleiro permitiría albergar a máis do 12% da poboación residente en 2011.
 
A dimensión do parque baleiro entra en colisión coas necesidades de vivenda, debendo ser un dos eixos crave á hora de expor as futuras políticas de vivenda:

• É fundamental a realización dun censo real sobre o devandito fenómeno que inclúa, ademais, as causas da súa existencia, de modo que as liñas estratéxicas a deseñar defínanse de acordo á situación real do devandito parque: investimento en produtos inmobiliarios, problemas de conservación, estado transitorio, problemas xudiciais, etc.
• É preciso abordar que é unha vivenda baleira.
• É preciso reivindicar a función social da propiedade

Rehabilitación de vivendas. O proceso en marcha.
 
No novo contexto no que a aposta de todos os axentes implicados coincide na volta cara á cidade consolidada como obxectivo a curto e medio prazo, o traslado do modelo especulativo de crecemento da cidade ao tecido habitado pode chegar a ter consecuencias nefastas que reactiven procesos negativos típicos das áreas centrais como a expulsión da poboación, o abandono de certas áreas de menos interese para o investimento, o incremento dos desequilibrios territoriais, etc.
 
O parque de peor calidade está concentrado nas vivendas en aluguer, case coas mesmas dimensións que no caso do parque baleiro: o 8% das vivendas en aluguer conta con problemas de conservación, o 27% atópase en edificios de máis de 3 plantas sen ascensor e o 71% é anterior a 1980, fronte ao 4%, 25% e 67% das vivendas en propiedade, respectivamente. Por outra banda, nun contexto como o español no que a forma de acceso maioritaria producíase en propiedade, o aluguer quedaba como a alternativa de acceso residual utilizada polos fogares de menos recursos que non conseguían acceder doutro xeito. Segundo os datos do Censo de poboación e vivendas, o 40% dos parados e ocupados eventuais estaban aloxados en aluguer, fronte ao 29% en propiedade; o 41% da poboación activa que reside en vivendas con problemas de conservación, o 40% en vivendas situadas en edificios de 4 plantas ou máis sen ascensor e o 44% dos residentes en vivendas sen calefacción está parado ou a súa ocupación é eventual.
 
O sistema tradicional de subvencións para a rehabilitación de vivendas, entendido como forma de fomentar a actividade inmobiliaria, e estendido como no caso da propiedade ao conxunto da sociedade sen control de rendas, ou como na vivenda de protección, cara á clase media, deixará fóra das políticas á poboación máis vulnerable. Polo tanto:
 
É imprescindible o control sobre o posible incremento de prezos inducido pola mellora no parque, sobre todo no caso en que as obras de rehabilitación fosen subvencionadas con orzamentos públicos. O devandito control deberá ser moito máis estrito no caso do parque en aluguer. Deberíase impedir a subida dos prezos da renda, con obxecto de impedir procesos de expulsión da poboación de menores recursos económicos, así como aplicar o réxime disciplinario naqueles casos nos que non exista xustificación para o incumprimento da obrigación de conservación do parque.
 
O papel da administración local na xestión dos procesos de rehabilitación debe ser completamente diferente á existente no modelo anterior. Debe primar o dereito á vivenda e á cidade fronte á rendibilidade económica da operación e deberase traspasar o mero control da viabilidade xurídica, expondo obxectivos máis ambiciosos que inclúan o control absoluto do proceso, a visión integral dos procesos urbanos e a integración da participación pública real dentro do diagnóstico e a toma de decisións.
 
As previsións do plan vixente
 
Segundo os datos do propio Concello de Madrid, existen 192.997 vivendas pendentes de desenvolvemento no municipio, cifra superior ao conxunto de vivendas desenvolvidas durante o boom inmobiliario (152.026 entre 2001 e 2011). Os desenvolvementos pendentes foron deseñados cos criterios da burbulla inmobiliaria, tanto desde o punto de vista da súa dimensión, como da rendibilidade económica das operacións, onde a totalidade do parque se destinaba á propiedade, incluída a vivenda de protección. Polo tanto, é imprescindible:

• Revisar o modelo urbano herdado, cuxas previsións non teñen sentido nin na contía de vivendas a construír nin na súa tipoloxía e prezo.